Prof. Dr. Neval Konuk Halaçoğlu’nun dikkati sayesinde, Hollanda’da bir müzayede evinde satışa konulan ve Türkiye’den yasa dışı yollarla çıkarıldığı belirlenen Şile Bozgoca Camii Kitabesi anavatanına geri döndürüldü.
Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan bilgiye göre, Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Neval Konuk Halaçoğlu’nun ihbarı üzerine, eylül 2021’de Hollanda’daki bir müzayede evinde bir cami kitabesinin satışa çıkarılacağı Bakanlık tarafından tespit edildi.
Üzerinde “Şile Kazasının Bozgoca Kariyesinin El Hacı İbrahim Zade Hurşit Bey’in Camii Şerifi Hayratıdır” yazısı bulunan kitabenin, bir mimari öğenin tamamlayıcı parçası olması ve hiçbir dönem veya koşulda alım satımının yapılmasının mümkün bulunmaması nedeniyle ülkeden yasa dışı yollarla Türkiye’den çıkarıldığı Hollanda makamlarına iletildi.
Hollanda’daki adli birimlerin esere el koyabilmesi için Şile Cumhuriyet Başsavcılığınca adli yardımlaşma talebi dosyası hazırlandı. Adalet Bakanlığınca Hollanda savcılık makamına iletilen dosyada, “Türkiye’den kültür varlıklarının çıkışının 19’uncu yüzyılın sonundan beri yasak olduğu, bu tür eserlerin yerlerinden koparılmalarının dahi suç sayıldığı, üzerinde Şile’ye ait olduğunu belirten ifade yer alan bu eserin Türkiye’den ayrılmasının hiçbir yasal yolu olamayacağı” hususları vurgulandı.
Hollanda savcılığının müzayede evindeki esere el koyabilmesi için destekleyici delillere de dosyada yer verildi.
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi uzmanları, Şile Jandarma Komutanlığı, Şile Cumhuriyet Başsavcılığı, Şile Belediyesi ile yaptıkları görüşmelerle yazıtta adı geçen Hurşit Bey’in Şile’de yaşadığını, burada defnedildiğini, ailesinin halen Şile’de yaşamakta olduğunu belgeleyerek, yazıtın üzerindeki ifadeyi destekleyen tarihi bilgi ve kanıtlara ulaştı.
Bozgoca Köyü sakinleriyle de görüşen uzmanlar, köyün yaşlılarının 1960’lı yıllarda bu yazıtı burada gördüklerine ilişkin beyanlarını dinledi.
Hurşit Bey’in ailesiyle yapılan görüşmeler ve arşiv araştırmaları, 19’uncu yüzyılda kömür ticareti yapılan köyün cuma günleri oldukça kalabalık olduğunu, bu nedenle Hurşit Bey’in köye bir cami yaptırmak istediğini ortaya koydu.
Köy sakinlerinin beyanları, arşiv bilgileri, belediye arşivinden alınan ikamet ve defin belgeleri de Hollanda adli makamlarına sunulan dosyada yer aldı ve kitabenin iadesine önemli katkı sağladı.
Kitabeye el koyan Hollanda adli makamları, eseri mayıs ayında Türkiye’nin Lahey Büyükelçiliğine teslim etti ve olumlu sonuçlanan sürecin sonunda eserin iadesi sağlandı.
Öte yandan İstanbul Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Mahir Polat, 20 Eylül 2021’de sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, satışa konulan kitabeyi müzayededen satın aldıklarını ve İstanbul Kent Müzesi’nde sergileyeceklerini duyurmuştu.
Bunun üzerine Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun, Kültür ve Turizm Bakanlığının girişimleriyle Türkiye’nin Hollanda Büyükelçiliğince 16 Eylül’de nota verildiğini, eserin çalıntı olduğunun ilan edildiğini, satışın durdurulmasının ve eserin iadesinin istendiğini açıklamıştı.
Coşkun, illegal yollarla yurt dışına çıkarılan eserlerin uluslararası piyasadan satın alınmasının, Türkiye’nin hak ve iddialarına zarar verdiğini vurgulamıştı.
Kültür ve Turizm Bakanlığının koordinasyonunda, Adalet ve Dışişleri Bakanlıklarının iş birliğinde yürütülen çalışmalarla Türkiye’ye iadesi sağlanan kitabe, Türk Hava Yolları’na ait uçakla sabaha karşı İstanbul Havalimanı’na getirildi.
Havalimanının Gümrük Müdürlüğünde gerekli işlemleri yapılan kitabe, sergilenmek üzere Türk ve İslam Eserleri Müzesi’ne götürüldü.
