Sosyal medyanın çocukların ruh sağlığı üzerindeki etkisine ilişkin endişeler arttıkça, Avrupa Birliği ülkelerinin hükümetleri, genç kullanıcıların Instagram, Facebook, TikTok ve Snapchat gibi platformlara erişimini düzenleme çabalarını yoğunlaştırıyor.
“Dijital platformlarda çocuklar“
AB müktesebatına göre 16 yaşından küçüklerin kişisel verilerinin işlenebilmesi ebeveyn iznine bağlı fakat üye ülkeler bu yaş sınırını 13’e kadar indirme hakkına sahip.
Araştırmalar, sosyal medya ve akıllı telefonların aşırı kullanımının çocuklar üzerinde anksiyete, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu ve depresyon gibi artan ruh sağlığı rahatsızlıklarının yanı sıra kötü duruş ve obezite gibi fiziksel sağlık sorunlarına da neden olduğunu gösteriyor.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonunun 2023 raporu, 9-16 yaş çocukların yüzde 40’ının sosyal medyada siber zorbalık, cinsel istismar ve aşırı diyet teşviki gibi zararlı içeriklerle karşılaştığını ortaya koydu.
Rapora göre, çocuklar hem cinsel istismar, taciz ve dolandırıcılık gibi suçlar karşısında hem de kendine zarar verme, intihara teşebbüs ve akran zorbalığı gibi psikolojik yansımalara karşı daha savunmasız konumda bulunuyor.
Avrupa Konseyi tarafından yapılan bir başka araştırma gençlerin yüzde 57’sinin aşırı ekran süresi ve sosyal medya baskısıyla bağlantılı anksiyete veya depresyon yaşadığını gösterdi.
İngiltere merkezli Internet Matters tarafından yapılan ankette ise AB ülkelerindeki ebeveynlerin yüzde 78’inin çocuklarının çevrim içi ortamda uygunsuz veya zararlı içeriğe maruz kaldığına inandığı ve yüzde 68’inin sosyal medya için daha sıkı yaş doğrulama önlemlerini desteklediği sonucu ortaya çıktı.
Uzmanlar, 16 yaşından küçükler için sosyal medya yasağı, daha iyi eğitim ve çocukları bu teknolojilerin bağımlılık yapıcı doğasından korumak için yasal düzenlemeler yapılması ihtiyacına işaret ediyor.
Avrupa hükümetleri çocuk ve ergenleri sosyal medya platformlarının zararlarından korumak için yaş sınırlamaları ve ebeveyn kontrolleri dahil yasal düzenlemeleri sıkılaştırma çabalarını artırıyor.
Avrupa’da yeni düzenlemeler yapılması veya mevcut yasaların sıkılaştırılması gündemde
Fransa, 2023’te 15 yaşın altındaki çocukların sosyal medya hesapları oluşturması için ebeveyn izni gerektiren yasayı kabul etti. Nisan 2024’te ise Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron başkanlığındaki bir komisyon, 11 yaş altına cep telefonu yasağı ile 13 yaş altına internet bağlantılı telefon yasağı gibi daha sıkı kurallar getirilmesi tavsiyesinde bulundu.
Almanya’da 16 yaşından küçüklerin sosyal medya kullanımı için ebeveynlerin izni gerekse de bu onayın verilip verilmediğinin kayıt sırasında kontrol edilememesi veya yanlış doğum bilgilerinin verilmesi, düzenlemenin uygulanmasını zorlaştırıyor.
Almanya’da YouGov tarafından yapılan bir ankete göre, halkın büyük çoğunluğu Avustralya’da parlamentonun kabul ettiği ve 16 yaşından küçüklerin sosyal medyaya erişimini kısıtlayan yasaya benzer bir yasanın uygulanmasını destekliyor. Ankete katılanların yüzde 77’si Almanya’da böyle bir yasayı “tamamen” ya da “kısmen” destekleyeceklerini belirtirken, yalnızca yüzde 13’lük bir kesim yasayı desteklemeyeceğini bildirdi.
Belçika’da 2018’de getirilen bir yasayla ebeveyn izniyle sosyal medya hesabı açılabilmesi için asgari yaşın 13 olması, İtalya’da ise 14 yaşından küçüklerin sosyal medya hesabı açabilmesi için ebeveyn izni gerekiyor.
İspanya’da uzmanların hazırlayıp Bakanlar Kurulu’na sunduğu raporda çocukların 16 yaşına kadar cep telefonu kullanmamaları, kullananların ise sadece telefon aramalarına açık olan, internet bağlantısı olmayan cep telefonu veya akıllı saat kullanmaları önerildi.
Hükümet, bu raporun ardından çocukların çevrim içi ortamda korunmasına yönelik kapsamlı bir yasa hazırlayacağını, yetişkinlere yönelik içeriklere çocukların erişimini engelleyen teknolojik çözümlerde ilerleme sağlayacağını ve yeni bir strateji oluşturacağını açıkladı. Bu kapsamda, dijital ortamlarda çocuklara yönelik suç işleyenler için sanal uzaklaştırma kararı çıkarılmasına ve Ceza Yasası’nda değişiklik yapılarak yapay zeka ile oluşturulan sahte görüntüleri, cinsel veya aşağılayıcı içerikleri yayanların ceza almasının sağlanmasına yönelik çalışmaların başlatıldığı bildirildi.
İngiltere‘nin Bilim, Yenilik ve Teknolojiden Sorumlu Devlet Bakanı Peter Kyle, hükümetin interneti çocuklar için güvenli hale gelmesi için “ne gerekiyorsa yapacağını” ifade ederek, bunu sağlamak amacıyla 16 yaşından küçüklere sosyal medya yasağının da masadaki seçeneklerden biri olduğunu dile getirdi.
Norveç‘te sosyal medya platformlarına kayıt olabilmek için 13 yaş sınırı olsa da ülkede yapılan bir araştırmaya göre, 9 yaşındaki çocukların yarısından fazlası, 10 yaşındaki çocukların yüzde 58’i ve 11 yaşındaki çocukların yüzde 72’si sosyal medya platformu kullanıyor. Başbakan Jonas Gahr Store, çocukları sosyal medyanın zararlı etkilerinden korumak amacıyla, sosyal medya kullanım yaş sınırını 15’e çıkarmayı planladığını duyurdu. Yeni düzenlemelerin teknoloji şirketlerinin 15 yaş altındakilerden kişisel veri toplamasını engellemeyi amaçladığını kaydeden Store, yasanın kapsamına Netflix gibi şirketlerin de alınacağını aktardı.
İrlanda’da Veri Koruma Komisyonu, hükümete dijital rıza yaşının 13’ten 16’ya yükseltilmesini ve platform uyumluluğunun daha sıkı izlenmesini önerdi.
İsveç polisinin son istatistiklerine göre, suç çeteleri son 2 yıl içinde hem ülkede hem de İskandinavya’da cinayet işlemek ve bombalı eylemleri gerçekleştirmek için sosyal medya platformları aracılığıyla 10 yaşından küçük çocuklar dahil gençleri hedef alıyor. Ülkede yılın ilk 7 ayında 15 yaşın altında 93 çocuğun cinayet planlamasına karıştığından şüpheleniliyor. Hükümet, çetelerin gençlere yönelik tehditleriyle mücadele için sosyal medya kullanımına yaş sınırı getirmeyi planladığını aktardı.
Yunanistan, 2025’in ilk aylarında kullanıma hazır olması planlanan ve ülkede 15 yaş altındaki çocukların sosyal medya kullanımını kısıtlayacak yeni bir uygulama üzerinde çalışıldığını duyurdu.
Melike Pala – AA
