Koç Üniversitesi’nin bilimin gelişmesini teşvik etmek amacıyla her sene takdim ettiği Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası’nın 2023 yılı kazananı belli oldu. Bir yıl fen, mühendislik ve tıp; takip eden yıl da iktisadi, idari, sosyal, insani bilimler ve hukuk alanlarına odaklanan ödül, evrensel bilgi birikimine üst düzey katkıda bulunmuş 50 yaşını aşmamış bilim insanlarına veriliyor.
Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası’nın bu yılki sahibi 2013 yılından bu yana Cambridge Üniversitesi’nde uluslararası ilişkiler profesörü ve Emmanuel College’da siyaset bilimi araştırmacısı olarak görev yapan Prof. Dr. Ayşe Zarakol oldu.
Prof. Dr. Ayşe Zarakol, tarihsel sosyoloji ve uluslararası ilişkiler alanlarının kesişiminde yer alan ve uluslararası sistemde Doğu-Batı ilişkileri, dünya düzen(ler)inin tarihi ve geleceği, modernite ve egemenlik konularındaki kavramsallaştırmaları, yükselen ve gerileyen güçler ve karşılaştırmalı bakış açısıyla Türkiye siyaseti konularına odaklandığı araştırmaları ile insani bilimlere yaptığı yenilikçi ve bütünsel olağanüstü katkıları nedeniyle madalyaya layık görüldü.
Prof. Dr. Ayşe Zarakol’un 2022’de Cambridge University Press’ten çıkan ve şimdiden birçok ödüle layık görülen son kitabı Before the West: the Rise and Fall of Eastern World Orders, (Batı Öncesi: Doğu Dünya Düzeninin Yükselişi ve Çöküşü) Avrasya odaklı uluslararası ilişkiler için alternatif bir küresel tarih öneriyor. Prof. Dr. Zarakol bu kitabıyla yeni bir uluslararası ilişkiler tarihini özellikle Batılı uluslararası ilişkiler uzmanlarına anlatmayı hedefliyor. Araştırmaları dünyaca ilgi gören Prof. Dr. Ayşe Zarakol’un Koç Üniversitesi Yayınları (KÜY) tarafından yayımlanmış Yenilgiden Sonra: Doğu Batı ile Yaşamayı Nasıl Öğrendi isimli bir kitabı da bulunuyor. Prof. Dr. Ayşe Zarakol’u akademinin dışına çıkarıp kitlelerle buluşmasını sağlayan kitapta Türkiye, Japonya ve Rusya’nın Batı ile ilişkileri derinlemesine ve karşılaştırmalı olarak inceleniyor; bu ülkelerin uluslararası sisteme entegrasyonu irdeleniyor.
Prof. Dr. Metin Sitti: “Bu yılki Madalya sahibimiz, ‘Neden olmasın?’ sorusunu sormaktan çekinmeyen olağanüstü başarılı bir bilim insanı”
Törende konuşan Koç Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Metin Sitti, “Ayşe Zarakol’un kimsenin sormaya cesaret edemediği sorularla, insani bilimlerin odağında yer alan bazı konularda bambaşka cevaplar arayan, devrimci bir bakış açısıyla tarihe ve günümüze bakmamızı sağlayan çalışmalarının gerçekten en büyük övgüyü hak ettiğinden” söz etti.
“Cumhuriyetimizin yeni yüzyılında birçok heyecanı barındıran bir dönemin arifesinde” olduğumuzu söyleyen Prof. Dr. Metin Sitti bilimin, “dünyada yaşanan tüm zorluklara rağmen her zamanki gibi ilerlemeye devam edeceğine” vurgu yaptı. Prof. Dr. Metin Sitti, sözlerini şöyle sürdürdü: “Artık buluşların da yeni teknolojiler ve hızlı işbirlikleri, yapay zekâ gibi araçlar sayesinde baş döndürücü bir hıza ulaştığı bu yüzyılda biz de Koç Üniversitesi olarak önemli bir eşiği geçmenin arifesindeyiz. Güçlü altyapımız, Vehbi Koç Vakfımızın cömert desteği, alanında öncü akademik kadromuz, ehil idari ekiplerimiz ve çok parlak öğrencilerimiz ile sınırlarımızın dışına çıkmamamız için hiçbir neden, engel göremiyorum.”
Koç Üniversitesi’nin kurulduğu ilk yıllardan bu yana “Cumhuriyetin istediği düşüncede, bilgide, sağlıkta güçlü ve yüksek karakterli genç insanları yetiştirmeyi birincil vazifesi” saydığını belirten Prof. Dr. Metin Sitti, “Benim de en temel misyonum bu kurumun geleceğin liderlerini yetiştirmesini sağlamak olacaktır.” dedi. Ülkemizin bilimin çok farklı alanlarında ve toplumsal hayatta ülkemizi ve dünyayı ileriye götürecek çalışmalar yapan, bu çalışmaları yaparken kendi hayallerinin peşinden giden, özgür ve özgün düşünebilen gençlere ihtiyacı olduğunu söyleyen Koç Üniversitesi Rektörü, “Biz bunu başarabildiğimiz noktada kuşkusuz ülkemizin önünde çok büyük fırsat kapıları açılacak…” dedi.
Prof. Dr. Metin Sitti, bilime ve bilimsel çalışmalara verdiği olağanüstü destek nedeniyle Koç Üniversitesi Onursal Başkanı Rahmi Koç’a teşekkür etti. “Bu vesile ile adını verdiğimiz bu Madalyanın hamisi sayın Rahmi Koç’a buradan teşekkürlerimi sunmak isterim.” diyen Koç Üniversitesi Rektörü, “23 yıl boyunca Mütevelli Heyet Başkanı ve sonraki senelerde Şeref Başkanımız olarak Üniversitemize sağladığı maddi, manevi desteği çok büyük ve bize olan sevgisini, bize olan güvenini ve desteğini her daim hissediyoruz; yanımızda olduğunu her zaman biliyoruz.” dedi.
Prof. Dr. Ayşe Zarakol: Cumhuriyetin 100. yılında aldığım bu ödül beni daha da motive edecek
Araştırmalarında dünya düzen(ler)inin tarihi ve geleceği, modernite ve egemenlik konularındaki kavramsallaştırmaları gibi konulara odaklanan Prof. Dr. Ayşe Zarakol törende yaptığı konuşmada, “Türkiye’den aldığım bu ödül benim için çok kıymetli. Özellikle Cumhuriyet’in yüzüncü yılında almış olmak çok güzel bir duygu ve beni bundan sonraki uluslararası çalışmalarımda daha da motive edecek” dedi.
Prof. Dr. Zarakol, çalışmalarıyla ilgili şu bilgileri paylaştı: “Uluslararası ilişkiler tarihi hep Avrupa merkezli ve 17. yüzyıldan başlatılarak anlatılıyor. ABD’de ders görürken anlatılan şeyler bana bir noktada hep eksik ya da yanlış geliyordu. Tezimi bunun üzerine şekillendirdim. Anlattığım şeyin doğru olduğunu göstermek için başka örnekler de eklemek istedim; Türkiye, Rusya, Japonya karşılaştırması böylece ortaya çıktı. O sırada ABD’de sosyoloji kullanarak, tarih kullanarak üç ülkeyi karşılaştıran örnekler çok fazla değildi.”
“Çalışmalarımın devam olan ikinci kitabım Before the West: the Rise and Fall of Eastern World Orders (Batı Öncesi: Doğu Dünya Düzeninin Yükselişi ve Çöküşü) başlığını taşıyor. Kitap çok sınırlı bir tarih üzerinden açıklama yapıldığına, aslında çok daha geniş bir uluslarası ilişkiler tarihinin mevcut olduğuna odaklanıyor. Bu sebeple çok daha geriden, 13. yüzyıldan başlayan kitap, haliyle hikâyeyi o dönemin büyük güçlerinin coğrafyası olan Asya’dan, Avrasya’dan itibaren ele alıyor.”Prof Dr. Zarakol, sözlerini şöyle sürdürdü: “Yakın zamana kadar düzenin sürekli büyüdüğü, genişlediği sonunda bütün dünyayı kaplayacağı ve orada tarihin biteceği konuşuluyordu. Uluslararası liberal düzen krize girene kadar zannedilen şey herkesin katılmasıyla bu düzenin tamamen küreselleşeceğiydi – sonrasına ise ‘end of history’ deniyordu. 90’ların yaygın düşüncesi buydu. Çünkü 17. yüzyıldan yakın zamana kadar olan bu hikâye, düzenin genişleyip sadece içindeki büyük güçlerin değişeceğine dair bir hikâyeydi. Ama işin içine Avrasya’yı da katıp daha önce orada var olan uluslararası düzenlere bakarsanız uluslararası düzenin illa büyümesi gerekmediğini, bazen çökebileceğini, kaybolabileceğini, unutulabileceğini de görüyorsunuz. O karşılaştırmadan öğrenebileceğimiz şeyler var.”
2016 yılından beri verilen Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası’nı alan bilim insanlarının listesi:
- Prof. Dr. Aydoğan Özcan-2016
- Prof. Dr. Daron Acemoğlu-2017
- Prof. Dr. Metin Sitti-2018
- Prof. Dr. Filiz Garip-2019
- Prof. Dr. Hatice Altuğ-2020
- Prof. Dr. Ali Hortaçsu-2021
- Prof. Dr. Bilge Yıldız-2022
- Prof. Dr. Ayşe Zarakol-2023
Prof. Dr. Ayşe Zarakol kimdir?
ABD’ye Vermont’taki Middlebury College’da siyaset bilimi ve klasik çalışmalar alanında lisans eğitimi alan Ayşe Zarakol aynı alanda yüksek lisans ve doktora eğitimini Wisconsin-Madison Üniversitesi’nde tamamladı. Zarakol, 2013 yılından bu yana Cambridge Üniversitesi’nde uluslararası ilişkiler profesörü ve Emmanuel College’da siyaset bilimi araştırmacısı olarak görev yapmaktadır. Zarakol, tarihsel sosyoloji ve uluslararası ilişkiler alanlarının kesişiminde çalışmakta, uluslararası sistemde Doğu-Batı ilişkileri, dünya düzen(ler)inin tarihi ve geleceği, modernite ve egemenlik kavramsallaştırmaları, yükselen ve gerileyen güçler ve karşılaştırmalı perspektifte Türkiye siyaseti konularına odaklanmaktadır. Birçok ödül kazanmış bir yazar olan Zarakol’un araştırmaları dünya çapında çok sayıda fon kuruluşu tarafından desteklenmiştir.
Zarakol, After Defeat: How the East Learned to Live with the West (Cambridge University Press, 2011) adlı kitabında uluslararası stigmatizasyon ve Batılı olmayan mağlup güçlerin (Birinci Dünya Savaşı sonrası Türkiye, İkinci Dünya Savaşı sonrası Japonya ve Soğuk Savaş sonrası Rusya) uluslararası sisteme entegrasyonunu ele almıştır. Bu kitap 2012’de Yenilgiden Sonra: Doğu Batı ile Yaşamayı Nasıl Öğrendi adıyla Türkçe olarak da Koç Üniversitesi Yayınları (KÜY) tarafından yayımlanmış, 2019’da ikinci baskısını yapmıştır. Zarakol, 2013 ve 2017 yılları arasında, 2019 Uluslararası Çalışmalar Derneği (ISA) En İyi Kitap Editörlüğü Ödülü’nde ikinci olan Hierarchies in World Politics (Cambridge University Press, 2017) kitabını yayıma hazırlayan uluslararası ekibin başında yer almıştır. Zarakol ayrıca, çoğu American Political Science Review, International Organization ve International Affairs gibi uluslararası ilişkiler ve siyaset bilimi alanlarının önde gelen akademik dergilerinde olmak üzere altmıştan fazla makale yayımlamıştır.
Zarakol’un Avrasya odaklı uluslararası ilişkiler için alternatif bir küresel tarih öneren en son kitabı Before the West: the Rise and Fall of Eastern World Orders Mart 2022’de Cambridge University Press tarafından yayımlanmıştır. Zarakol, bu kitabında Avrasya’ya odaklanarak egemenlik, düzen ve gerilemeyi daha küresel bir perspektiften yeniden teorize etmektedir. Before the West, Sosyal Bilimler Tarihi Derneği’nin (Social Science History Association) 2023 Allan Sharlin En İyi Kitap Ödülü’nü, Uluslararası Çalışmalar Derneği Kuzey Doğu bölümünün 2023 Yale Ferguson En İyi Kitap Ödülü’nü ve Uluslararası Çalışmalar Derneği Tarih Bölümü’nün Guicciardini En İyi Kitap Ödülü’nü kazanmıştır. Kitap aynı zamanda Uluslararası Çalışmalar Derneği Teori Bölümü’nün 2023 Kitap Ödülü komitesinden bir mansiyon (ikincilik) ve Amerikan Siyaset Bilimi Derneği Jervis-Schroeder Kitap Ödülü’nde mansiyon almıştır.
Zarakol, yakın zamanda tarihsel düzensizlik dönemlerini günümüzle karşılaştırmalı olarak incelemek üzere bir araya gelen bir grup uluslararası ilişkiler akademisyeni ve tarihçiden oluşan bir ekibi yönetmek üzere British Academy tarafından verilen iki yıllık Knowledge Frontiers Grant desteğini kazanmıştır. Bu proje, Pathways from Disorder to Order: Where History Meets Theory (Düzensizlikten Düzene Giden Yollar: Tarihin Teoriyle Buluşması) adını taşımaktadır. Araştırmaları British Academy’nin yanı sıra bir dizi başka fon kuruluşu ve meslek birliği tarafından da takdir edilmiş olan Zarakol, Dış İlişkiler Konseyi (ABD), Norveç Nobel Enstitüsü ve Avrupa Araştırma Konseyi tarafından finanse edilen burslara sahiptir. ABD Kongre Araştırma Servisi, Kopenhag Üniversitesi, Avustralya Ulusal Üniversitesi, Queensland Üniversitesi, Avrupa Koleji (Natolin), Tel Aviv Üniversitesi, Washington & Lee Üniversitesi ve Berlin Özgür Üniversitesi’nde misafir araştırmacı olarak görev yapmıştır. Zarakol, çok sayıda derginin yayın kurulunda ve çeşitli uluslararası finansmanlı proje ve araştırma merkezinin danışma kurulunda yer almaktadır. Halen uluslararası ilişkiler alanında önde gelen bir dergi olan International Organization’ın iki yardımcı editöründen biridir.
Zarakol, Rusya ve Avrasya’da araştırma ve güvenlik konularında yeni politika yaklaşımları geliştiren Carnegie destekli PONARS Eurasia uluslararası akademik ağının üyesidir. Akademik yazılarının yanı sıra, politika notları, kitap bölümleri, kitap incelemeleri ve genel okurlar için (London Review of Books ve Foreign Policy gibi yayınlarda) kısa yazılar da yazmakta, Financial Times veya CNN gibi uluslararası haber mecralarında yorumcu olarak yer almaktadır.
