Tevriye; Gerçek anlamı olan herkesçe bilinen bir kelimeyi / sözü yakın anlamında değil de uzak anlamını kastederek kullanma sanatına denir.
Bir başka deyişle Edebiyatta “söz cambazlığı”dır…
Tevriye sanatına en iyi örnek, Şair Nefî kendisine “kelp” yani köpek diyerek hakaret eden Tahir Efendi’ye verdiği cevaptır:
“Bana Tâhir Efendi kelp demiş ltifatı bu sözde zâhirdir / Mâlikî mezhebim benim zirâ İtikatımca kelp tâhirdir.”
Nefi, Tahir Efendi bana köpek diyerek iltifat etmiş,köpek bize göre temizdir, çünkü Mezhebim Malikidir Fakat onun anlatmak istediği manada köpek tahirdir.
…
2 mi, 6 mı, 20 mi, 200 mü?
Mehmet Akif Ersoy şöyle söylemiş; Artık 2 yüzlüleri sevmeye başladım. Çünkü yaşadıkça 20 yüzlü insanlar görmeye başladım, der…
Şairin yalanı bir olayı, durumu abartmak olduğunu bildiğim için, Merhum Akif’in bu tespitini fazla abartılı bularak aşağıdaki karikatürü çizdirmiştim.
Akif’ten ilhamla 2 yüzlü insanları seviyorum, bulunca sarılıyorum. Çünkü çoğu sıradan insan bile artık karikatürde olduğu gibi 6 yüzlü
Nefi’nin şiirinden esinlenmeden olur mu?
Bana 2 yüzlü demiş adamın biri
2 yüzlük bana ödül gibi
Bu devirde insanlar 2 değil,
20 bile değil 100 yüzlü
Kim bilecek bu devirde Nefi’yi, Akif’i
…
Sır saklamayı kimler, neden bilmez?
Durup dururken nereden çıktı bu yazı.
Bazı 6 yüzlü, zar kafalı insanların hiç mi hiç sır saklayamadığına şahit oluyorum. Bırakın sır saklamayı en sıradan blr muhabbette bile duyduklarını üçüncü şahıslara hatta ilk gördükleri insanlara anlatmayı ilke, huy edinmişler…
Eskiler bu tip insanlara ağzı gevşek derdi, biraz daha sert ve değersizleştirilmek için ise “ yalaka” , “yalak” denirdi. Dedikodunun bile namusu olmalı ki, yine dedikodu yapma yerine “yalakalık yapma” sözünü bilmeyenimiz yoktur…
Bu insanların bu karekterleri aleyhte gibi görünse de, faydalı tarafı da yok değildir!
Örneğin Bir haberi veya olayın en kısa zamanda duyulmasını, yayılmasının istiyorsanız, sır tutmasını bilmeyen, 6 yüzlü yalakanın birine duyurmak kafi.
Fakat bir şartla, anlatmaya başlamadan önce sıkı sıkı tembihleyip, “ Aman ha aramızda kalsın anlattıklarım” demek kafi…
Günümüzde en hızlı iekilde hatta internetten bile 10 kat fazla öyle bir yayılır ki, Mısır’daki sağır sultan için bile haber, olay duyulmuş kese kağıdı olmuştur.
Peki neden bazı insanlar sır saklayamaz, dedikoducu veya yalakadır…
Hiç bilimsel araştırmaya girmeden söyleyelim:
Tecrübe ile sabittir çünkü.
Kendi yalanlarından dolanlarından ve özel sırlarından beyin kapasitesin full doludur.
Beyinlerinde bir cümleyi, kelimeyi hatta harfi saklayacak yer yoktur, kalmamıştır.
Şöyle düşünün herkesin bildiği bir bellek, hani cebimizde taşıdığımız, ya da bir bilgisayar, bir laptop kapasitesi 8 GB…
Fotoğraf, yazı, film, video en fazla yüklenecek kapasite belli, siz 8 GB’lık bir belleğe fazladan bir şey yükleyebilir misiniz, asla.
İşte öyle bir durum söz konusu…
…
Yazmasam olmaz
Başlığı özelikle tek kelime yaptım ki, bu 8 GB hafızalılar, başlıktan başka bir şey okumadıkları ve beyinlerinde Tevriye kelimesine yer olmadığı için Cevriye olarak algılayıp, yazımın reklamını yapsınlar.
Şimdi başlığı görür görmez ne yapacaklarını tahmin etmişsinizdir ama ben etmeyenler için yazayım yine de:
“Duydunuz mı Yavuz cevriye diye bi yazı yazmış?”
Kimmiş bu Cevriye diye merak edenler de haliyle yazımı okumuş olacaktır.
Çok iki yüzlüyüm çok…
Not: Bu yazı tam 25 yıl önce yazılmış olup Karikatürü Ali Aksan Ekin Dergisi’nde bu yazı için çizmiştir.
Yavuz Nufel -Nhaber.nl
